Đối với các nhà đầu tư mới bắt đầu tham gia thị trường giao dịch hàng hóa thông thường rất mơ hồ về cái khái niệm, thuật ngữ cơ bản trên thị trường. Những khái niệm, thuật ngữ cơ bản này là một trong những điều rất quan trọng chúng ta cần nắm rõ, tất cả sẽ được giải đáp chi tiết trong bài viết này:
1. Phái sinh hàng hóa
- Thị trường giao ngay (Spot market): Mua bán hàng hóa trực tiếp tại thời điểm hiện tại. Thanh toán và giao nhận ngay tại thời điểm thực hiện giao dịch. Thị trường giao ngay chính là thị trường cơ sở.
- Phái sinh (Derivative): là một công cụ tài chính mà giá trị của chúng phụ thuộc vào giá của một tài sản cơ sở.
- Hàng hóa phái sinh: là giao dịch trong đó khách hàng thực hiện mua hoặc bán một khối lượng hàng hóa tại một mức giá xác định. Việc giao nhận hàng hóa sẽ được thực hiện ở một thời điểm đã được xác định trong tương lai theo hợp đồng đã ký kết.
- Phái sinh hàng hóa được thiết kế dưới dạng hợp đồng tài chính mà tài sản cơ sở là hàng hóa.
2. Hàng hóa cơ sở
Hàng hóa cơ sở trong giao dịch hàng hóa phái sinh được phân loại thành 4 nhóm chính:
- Nông sản: Ngô, Lúa mì ,Đậu tương, Khô đậu tương, Dầu đậu tương.
- Kim loại: Bạc Comex, Bạch kim Nymec, Đồng Comex, Quặng sắt.
- Nguyên liệu công nghiệp: Bông, Cacao, Cà phê Robusta, Cà phê Arabica,Cao su RSS3, Cao su TSR20, Đường 11 ICE US.
- Năng lượng: Dầu Brent, Dầu ít lưu huỳnh, Dầu thô WTI, Khí tự nhiên, Xăng pha chế.
3. Các loại hợp đồng trong giao dịch hàng hóa
- Hợp đồng kỳ hạn (Forward Contracts)
- Hợp đồng tương lai (Futures)
- Hợp đồng quyền chọn (Options)
Các hoạt động giao thương trên thị trường quốc tế không chỉ tiến hành theo phương thức truyền thống, mà hình thức giao dịch qua các Hợp đồng phái sinh như Hợp đồng tương lai (Futures Contract), Hợp đồng quyền chọn (Option Contract) đã trở nên rất phổ biến ở thị trường quốc tế, cho phép các thành viên tham gia thị trường lựa chọn nhiều phương thức giao dịch, thanh toán, và giao hàng linh hoạt. Đơn vị tổ chức các hoạt động giao dịch hàng hóa phái sinh này là các Sở Giao dịch Hàng hóa. Mua bán hàng hóa qua Sở Giao dịch Hàng hóa đã trở thành một hình thức thương mại hiện đại, cung cấp các dịch vụ liên kết chuỗi giá trị sản phẩm (nhà đầu tư, nhà cung cấp, nhà chế biến, nông dân, người mua và ngân hàng) thúc đẩy các hoạt động giao thương trở nên nhanh chóng và thuận lợi hơn.
4. Thành phần tham gia thị trường giao dịch hàng hóa
- Hedger (phòng vệ rủi ro): Là đối tượng có nhu cầu thực tế đối với hàng hóa cơ sở (nông dân, nhà máy sản xuất…). Thành phần này tham gia thị trường hàng hóa phái sinh nhằm mục đích phòng vệ rủi ro từ biến động giá trong tương lai.
- Speculator (nhà đầu cơ): Không có nhu cầu thực tế với hàng hóa cơ sở. Họ tham gia giao dịch hàng hóa phái sinh nhằm thu lợi nhuận từ biến động giá.
- Artbitrager: Thực hiện các chiến lược kinh doanh chênh lệch giá.
5. Đặc tả hợp đồng
Những thông số quan trọng của hợp đồng kỳ hạn của một loại hàng hóa cơ sở sẽ được thể hiện trên Đặc tả hợp đồng của loại hàng hóa đó. Ví dụ: Mã hàng hóa, độ lớn hợp đồng, thời gian giao dịch, bước giá …
6. Mức ký quỹ
Là số tiền mà nhà đầu tư phải nộp và duy trì trên tài khoản của mình để thực hiện nghĩa vụ thanh toán từ giao dịch hàng hóa phái sinh hay được hiểu là một khoản tiền được sử dụng để đảm bảo thực hiện các nghĩa vụ hợp đồng. Mỗi loại hàng hóa sẽ có 1 mức ký quỹ khác nhau.
Có thể bạn quan tâm
- Mức ký quỹ yêu cầu:
Bằng 100% tổng mức ký quỹ ban đầu đối với tài khoản pháp nhân
Bằng 120% tổng mức ký quỹ ban đầu đối với tài khoản cá nhân.
- Mức ký quỹ duy trì: 80% tổng mức ký quỹ ban đầu. Vi phạm mức ký quỹ này, tài khoản của khách hàng phải thực hiện ký quỹ bổ sung về mức ký quỹ yêu cầu. Nếu tài khoản khách hàng giao dịch vi phạm mức ký quỹ này 03 ngày giao dịch liên tiếp, Sở giao dịch hàng hóa Việt Nam sẽ tất toán toàn bộ hoặc một phần vị thế mở của tài khoản khách hàng vào ngày giao dịch tiếp theo để đảm bảo an toàn ký quỹ.
- Mức hủy các lệnh chờ khớp: bằng 70% tổng mức ký quỹ ban đầu. Vi phạm mức này MXV sẽ hủy toàn bộ lệnh đang chờ khớp của tài khoản khách hàng giao dịch đang có trên sổ lệnh giao dịch.
- Mức tất toán vị thế bắt buộc: bằng 30% tổng mức ký quỹ ban đầu. Vi phạm mức này MXV sẽ tất toán toàn bộ vị thế mở của tài khoản khách hàng giao dịch để đảm bảo an toàn ký quỹ.
- Đơn vị giao dịch của lệnh giao dịch hợp đồng kỳ hạn tiêu chuẩn là 01 hợp đồng (01 Lot).
- Hạn mức khối lượng đặt lệnh giao dịch cả với khách hàng cá nhân và khách hàng pháp nhân là:
Tối thiểu 1 Lot/lệnh, tối đa 10 Lot/lệnh
- Các hợp đồng kỳ hạn tiêu chuẩn hàng hóa niêm yết, giao dịch trên Sở hàng hóa Việt Nam theo phương thức khớp lệnh liên tục, là phương thức giao dịch được hệ thống thực hiện trên cơ sở so khớp các lệnh mua và lệnh bán hàng hóa ngay khi lệnh được nhập vào hệ thống giao dịch.
7. Bước giá
Là khoản chênh lệch nhỏ nhất giữa 2 mức giá. Mỗi loại hàng hóa sẽ có một bước giá khác nhau để tính lãi/lỗ trong giao dịch.
8. Vị thế
Vị thế mở trong thị trường hàng hóa: là tổng số lượng hợp đồng kỳ hạn mà một người nắm giữ (mua hoặc bán), các hợp đồng này là những hợp đồng chưa được thực hiện tất toán. Khi vị thế hợp đồng còn ở trạng thái mở, thì người nắm giữ buộc phải tham gia vào quá trình giao nhận hàng hóa vật chất.
Vị thế đóng (giao dịch đối ứng – đóng vị thế mở): Thực hiện một lệnh ngược với vị thế đang nắm giữ với khối lượng bằng khối lượng vị thế mở đang nắm giữ.
9. Các loại lệnh cơ bản trong giao dịch hàng hóa
Lệnh thị trường (Market Order/MKT): Mua/Bán các hợp đồng tại mức giá thị trường.
Lệnh giới hạn (Limit Order / LMT): Mua/Bán các hợp đồng tại mức giá được xác định mà mình mong muốn.
Lệnh dừng (Stop Order / STP): Mua/Bán các hợp đồng với lệnh thị trường khi mức giá tại thị trường bằng mức giá dừng được chỉ định trước.
Lệnh dừng giới hạn (Stop Limit Order / STL): Mua/Bán các hợp đồng với mức giá giới hạn khi mức giá tại thị trường bằng mức giá dừng được chỉ định trước.
10. Ngày thông báo đầu tiên (First Notice Day)
Ngày thông báo đầu tiên trong giao dịch hàng hóa là ngày thông báo đầu tiên cho việc giao nhận hàng hóa vật chất. Trước ngày này, nhà đầu tư cá nhân hay tổ chức đang giữ vị thế mở cần phải đóng vị thế nếu không muốn thực hiện giao nhận hàng hóa vật chất. Còn các nhà đầu tư giao nhận hàng thực có thể tiếp tục giữ vị thế tới ngày giao nhận hàng.
Tuy nhiên, ở Việt Nam, hiện các nhà đầu tư vẫn chưa có đủ điều kiện kho bãi để giao nhận hàng thực và hiện Sở Giao dịch Hàng hóa Việt Nam (MXV) chỉ cho phép các nhà đầu tư giao dịch trên hợp đồng tương lai hàng hóa.
Do vậy, theo quy định của MXV, tất cả các hợp đồng tương lai phải đóng trước 02 ngày làm việc so với ngày thông báo đầu tiên. Nếu không Sở sẽ chủ động đóng vị thế cho các nhà đầu tư vẫn còn giữ vị thế tới ngày thông báo đầu tiên.
Đọc thêm về:
